Монголын эдийн засгийг тодорхойлох уул уурхайн салбар тодорхойгүй байдалд орлоо. Ийм ойлгомжгүй, тодорхой бус байдлыг төрийн бодлого тодорхойлох улстөрчид гэнэт үүсгэж орхилоо. Туйлдсан эдийн засгийг сэргээх цор ганц итгэл найдвар болсон уул уурхайн салбарт шинэ хөрөнгө оруулалт, шинэ төсөл ярих боломж нөхцөл улам хумигдлаа. Хөгжил хүрээгүй бүс нутагт уул уурхайн төслүүд амжилттай хэрэгжих, тэнд шинэ ажлын байр, шинэ зах зээл бий болох, ард иргэдийн орлого нэмэгдэх, амьжиргаа сайжрах гэрэл бөхлөө.
Улстөрчид өөрсдийн дур зоргоороо аашилж, гэнэтийн шийдвэр гаргаснаар урагшилж явсан уул уурхайн зарим төсөл царцлаа. Тогтворгүй, тодорхойгүй уур амьсгал бизнесийн орчинд бүрдэж, ачаалал нь хэтэрсэн хувийн хэвшлүүд сөхөрч уналаа.
Нэг үеэ бодвол бага ч атугай сэргэлт ажиглагдаж эхэлсэн геологи хайгуулын салбар дахин өндийх аргагүй болтлоо зам мухардаж байна. Геологи хайгуулын салбар урагшилж байж л улсын эдийн засаг тэлэх, уул уурхайн үр өгөөж нэмэгдэх учиртай. Гэтэл манай зарим улстөрч сонгуулийн оноо, сонирхлын зөрчилд автагдан сүүлийн жилүүдэд геологи хайгуулын салбарт хайр найргүй хандаж, жам ёсоороо хөгжих боломж, бололцоог нь хаалаа. Монгол хүн монгол хүнээ хохироож, монголчууд нэгнээ хамгийн ихээр өстөн дайсан мэт хатуурхаж, хавчин гадуурхаж байна.
Монгол Улс хайгуулаа хийж чадахгүй болтлоо туйлширч, уул уурхайн салбарт урт хугацааны төсөл хэрэгжүүлнэ гэдэг асар том сорилт болж хувирлаа. Тэр тусмаа үндэсний хувийн хэвшил тус салбарт бие даан оршин тогтнох ихээхэн зүдэргээтэй болж ирлээ. Төртэй хамтарсан эсвэл хойд, урд хөршийн оролцоотой байж л үлддэг жишгийг манай улстөрчид өөрсдөө тогтоож өгч байна. Тэд үндэсний хувийн хэвшлээ үгүйсгэж, итгэж чадахгүй байна.
Хувийн хэвшилд үйл ажиллагаа явуулах, хайгуул хийх “эрх чөлөө”-г төр 100 хувь олгосон атлаа тогтвортой ажиллах эрхийг нь зөрчиж, цаг хугацаа, хөрөнгө мөнгө, нэр хүндээр нь хамгийн ихээр хохироож байна. Үүний тод жишээ бол Ховд аймагт хэрэгжиж буй газрын ховор элементийн Халзанбүрэгтэй төсөл юм. Энэхүү төсөл нь баруун бүс нутагт хариуцлагатай уул уурхайн жишиг болж, Монголын экспортыг солонгоруулах, тэр тусмаа уул уурхайн салбарт шинэ төрлийн ашигт малтмал олборлох хүлээлт үүсгэсэн. Монголын уул уурхайн хөгжлийг шат ахиулах, олон улсын талбарт шинэ ханган нийлүүлэгч, шинэ зах зээлтэй холбогдох эхлэл уг төслөөр тавигдаж байсан.
Гэтэл төр тусгай зөвшөөрөл олгосон атлаа эсрэг зогсож, хувийн хэвшлийг давхар давхар эрсдэлд оруулж, иргэдийг төөрөгдүүлж, хамгийн ихээр өдөөж хатгаж байна. Улстөрчид чухамхүү хэний захиалга, ашиг сонирхлоор улсын эдийн засгийг тэтгэх, орон нутгийн хөгжилд бодит хувь нэмэр авчрах төслийг нүд үзүүрлэн чичлэнэ вэ... Баруун бүс нутагт балаг тарих төсөл юм бол яах гэж тусгай зөвшөөрөл олгож, өнөөдрийг хүртэл татвар авч, үйл ажиллагааг нь Монголын төр өөрөө хүлээн зөвшөөрсөн юм бэ...
Халзанбүрэгтэй төслийг гацаах ажиллагаанд аймгийн Засаг даргаар зогсохгүй улсын Ерөнхий сайд сүр хүчээ үзүүлсэн бол хамгийн сүүлд нь УИХ-ын дарга хүртэл оролцож, төслийн үйл ажиллагааг царцаалаа. Засгийн газрын үйл ажиллагаа, уялдаа холбоог сайжруулах учиртай Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга нь мөн л дээрх төслийг зогсооход хувь нэмрээ оруулав. Монгол төрийн залгамж чанар алдагджээ. Үүнийг дээрх үйл явц тод харуулж байна. Төрийн ой санамж ийм богино юм бол эхнээсээ тусгай зөвшөөрөл өгч хувийн хэвшлээр зогсохгүй олон улсад Монгол Улс нэр нүүрээ алдах хэрэг байсан уу...
Баруун бүсээс сонгогдсон УИХ-ын гишүүдэд орон нутгийн хөгжил, зон олны ахуй амьдралын чанар, ажлын байр, өрхийн орлого, жижиг дунд үйлдвэрийн тогтвортой үйл ажиллагаа нэн тэргүүнд тавьж үзэх асуудал баймаар. "Шинэ хоршоо"-ны зах зээл нь шинэ уул уурхайн төслүүд биш гэж үү. Аймгуудын өрсөлдөх чадварын үзүүлэлтээр жилийн жилд баян ходоод болж, амьдрах орчин нөхцөл хамгийн тааруу бүс нутагт уул уурхайг дайсан болгож, шинэ төслүүд хэрэгжих орон зайг сонгогдсон УИХ-ын гишүүд нь хумилаа.
Халзанбүрэгтэй бол нэг л кейс. Төрөөс хайгуул хийх тусгай зөвшөөрөл хувийн хэвшилд олгож, өчнөөн их зардал мөнгө, хүч хөдөлмөр, цаг хугацаа нэгэнт зарцуулж, улмаар төсөл бүтээн байгуулалт, ашиглалт руу шилжих мөчид гэнэт үйл ажиллагааг нь зогсоодог, төр дээрэмддэг, БЭТ томилдог энэ байдал өнөө бас давтагдаж байна. Баруун бүс, Ховд аймгийн хөгжил Дорноговь, Өмнөговь, Дархан-Уул, Орхон, Сэлэнгэ аймгаас улам хол зөрүүтэй болж, хөгжлөөрөө төө хол хоцрогдож, ард иргэд нь говийн болон төвийн бүс рүү шилжин ирсээр... Нутгийн ард иргэд нь уул уурхайн баялгийн үр өгөөжийг хүртэх, орон нутагт ажлын байр бий болох, нутагтаа ажиллах, амьжиргаагаа сайжруулах боломжийг яагаад улстөрчид гэнэтхэн харамлана вэ...
